ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ. Μικρή αναφορά στον προικισμένο συνθέτη/μουσικοπαιδαγωγό/φλαουτίστα της Αλεξανδρουπόλεως

ανάτυπο από το JAZZ KAI TZAZ, T.241, του κ. Θωμά Ταμβάκου

Ίσως να μην είναι ιδιαιτέρως γνωστό το ότι οι μουσικοί δημιουργοί της επαρχίας (εκτός Αθηνών και Θεσσαλονίκης) προσφέρουν πάρα πολλά στον μουσικό πολιτισμό αν και έχουν πολλάκις πενιχρά μέσα στη διάθεσή τους και ευρισκόμενοι μακριά από την αθηνοκεντρική μουσική σκηνή (και δη στα απώτερα άκρα της χώρας μας). Χαρακτηριστική περίπτωση «επαρχιώτη» μουσουργού είναι αυτή του Νίκου Κατσούλη από την ακριτική Αλεξανδρούπολη, συντοπίτη του Θανάση Τρικούπη (δες τ.212 και τ.213 του Jazz και Τζαζ’) και συν-διευθυντή του Ωδείου ‘Φαέθων’ της ‘Μουσικής Εταιρείας Αλεξανδρουπόλεως’.

Εντός αυτού γαλουχήθηκε ως μουσικός (φλάουτο), απέκτησε δίπλωμα συνθέσεως (από το τμήμα συνθέσεως του ωδείου) και έγινε μουσικοπαιδαγωγός. Όπως είχα γράψει στο αντίστοιχο άρθρο για τον Θ. Τρικούπη, η σχολή συνθέσεως του ωδείου αποτέλεσε και αποτελεί κέντρο της ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας, λόγω των συνειδητών επιλογών και προσανατολισμών των διδασκόντων της (αρχικώς με τον Γιάννη Ιωαννίδη και εν συνεχεία με τον Θ. Τρικούπη).

Ο Ν. Κατσούλης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη τη 2α Μαρτίου του 1971. Η επαφή του με τη μουσική ξεκίνησε γύρω στα 1985 με μαθήματα αρμονίου. Από το 1987 ξεκίνησε ιδιαίτερες σπουδές πιάνου και ανωτέρων θεωρητικών. Το 1989 γράφτηκε στο ‘Μακεδονικό Ωδείο Θεσσαλονίκης’ από το οποίο έλαβε πτυχίο αρμονίας (1992, με καθηγητή τον Δημήτρη Αθανασιάδη) και πτυχίο ενοργανώσεως (1993, με καθηγητή τον Θόδωρο Ζαρίμπα). Περάτωσε επίσης τις σπουδές του στο τμήμα μουσικοπαιδαγωγικής επιμορφώσεως του ‘Σύγχρονου Ωδείου Θεσσαλονίκης’ με τους Κώστα Χανή και Ερ. Δαμιανού. Από το 1993 και έως τον Δεκέμβριο του 1994 υπηρέτησε στην Στρατιωτική Μουσική της ΧΙΙ Μεραρχίας στην Αλεξ/πολη ως φλαουτίστας. Το 1995 δίδαξε μουσική στην Νίψα του Δήμου Τραϊανουπόλεως ως επιμορφωτής τής  Ν.Ε.Λ.Ε. Από το 1996 είναι καθηγητής θεωρητικών στο Ωδείο ‘Φαέθων’. Το 1997 συμμετείχε στην ίδρυση της ‘Μουσικής Εταιρείας Αλεξανδρουπόλεως’. Στη διετία 1999-2000 εξέδωσε δύο προσωπικά ηχογραφήματα με pop/rock/έντεχνα τραγούδια του (τίτλοι ηχογραφημάτων: «Λευκά Τριαντάφυλλα» και «Soundcolors»). To 2000 έλαβε το πτυχίο αντιστίξεως με καθηγητή  τον συνθέτη Γ. Ιωαννίδη και με τον ίδιο καθηγητή το πτυχίο φυγής (2002). Στην περίοδο 2003-06 εργάσθηκε ως εκπαιδευτικός μουσικός σε δημοτικά σχολεία των Φερών, της Ν. Χιλής και της Αλεξανδρουπόλεως.

Το 2006 είναι σημαντικό έτος λόγω της περατώσεως των πρώτων επίσημων μουσικών έργων του, του «Μονολόγου: Ύπνος-Ανησυχία» για φλάουτο και βιόλα (εφαρμογή ιδιάζουσας τεχνικής μεταφοράς των τονικών υψών), της «Μινιατούρας» για φλάουτο (εφαρμογή διευρυμένης και ελεύθερης μεθόδου της δωδεκαφθογγικής σειράς, συνεχώς μεταβαλλομένης [εσωτερικές σπειροειδείς ανελίξεις]) και της «Ακροπόλεως» για ενόργανο σύνολο (όλες οι συνθέσεις του φέρουν αριθμό αριθμήσεως με το ενδεικτικό «Κ.Ν.»). Επίσης: α) περάτωσε παγκόσμιο ψηφιακό λεξικό συνθετών λόγιας μουσικής (από το 800 μ.Χ. έως τις μέρες μας), και β) έλαβε μέρος –ως φλαουτίστας- σε ηχογράφηση για τη θεατρική παράσταση «Το σπίτι της Μπερνάλντα Άλμπα» του F.G. Lorca.

Το 2007 έγραψε τρία σημαντικά έργα: α) το «Ερωτικό Σύμπλεγμα» για πιάνο, λίαν ενδιαφέρον πείραμα επί σχήματος γραφής προσωπικής του επινοήσεως (το οποίο εξελίσσεται με τα επόμενα έργα του), β) τη «Σπουδή ‘Χάος’» η οποία βασίζεται στην θεωρία του χάους (όπως ο συνθέτης γράφει: «…κάποια γεγονότα μπορεί να φαίνονται τυχαία, άσχετα αλλά ακολουθούν ένα μοτίβο και στο τέλος συνδέονται. Είναι δηλαδή διάφορα κομμάτια μέσα σε όλο το έργο, τα οποία στο τέλος ενώνονται») για πιάνο, και γ) το «Τρίο» για φλάουτο, βιόλα και βιολοντσέλο, το οποίο βασίζεται σε κείμενο του συνθέτη βάσει του οποίου αποκρυπτογραφούνται οι νότες με την αλφαβήτα (το φλάουτο ερμηνεύει όλο το κείμενο κανονικά, η βιόλα μία πρόταση από το κείμενο, συνεχώς παραλλαγμένο ως προς τον ρυθμό, και το βιολοντσέλο αποδίδει το νόημα από όλο το κείμενο πάλι με εναλλαγές εντός ρυθμού). Όλα τα έργα του –ιδίως από το 2008 και εντεύθεν- εντάσσονται στην πρωτοποριακή μουσική. Χαρακτηρίζονται από την ιδιόμορφη και πρωτότυπη ενοργάνωση (με το φλάουτο σε σημαντικό ρόλο) και τη μικρή διάρκεια (δεν υπερβαίνουν τα 12’).

Το 2008 είναι η παραγωγικότερη χρονιά με 13 νέες συνθέσεις –λόγω και του επικείμενου διπλώματος συνθέσεως το οποίο έλαβε με καθηγητή τον Θ. Τρικούπη (Ιανουάριος 2009). Μεταξύ αυτών είναι τα έργα: «Σχήματα, Γράμματα και Αριθμοί» για πιάνο, «Μετασεισμικές δονήσεις» για πιάνο και ταμπούρο (τρία χέρια, δύο εκτελεστές. Ενδιαφέρουσα συνθετική σκέψη), «Stik²» για βιολοντσέλο και πιάνο (ένας εκτελεστής. Ίσως το πλέον προωθημένο έργο του με άφθονα ηχητικά εφέ –κυρίως από το βιολοντσέλο- και με αναφορά στους συνθέτες Schoenberg, Kurtág, Τρικούπη και Τουφεξή), «SOS» για κουαρτέτο κρουστών βασισμένο σε κείμενο επικλήσεως για τη σωτηρία του περιβάλλοντος, «Γυρισμός» για κουαρτέτο εγχόρδων (το πρώτο μέρος του  εμπεριέχει πολλά γκλισάντι, ανοδικά και καθοδικά, ίδιου αριθμού,  στο δεύτερο μέρος οι αρχικοί φθόγγοι αποτελούν στοιχεία των κλιμάκων του Messiaen και στο τρίτο μέρος πραγματοποιείται ένας θαυμάσιος συνδυασμός των συνθετικών αρχών των δυο προηγούμενων μερών), «Ζωή» για σόλο φωνή σε κείμενο δικό του (ενδιαφέρουσα ηχοχρωματική αποτύπωση της βιολογικής προόδου της ανθρώπινης υπάρξεως: από τη γέννηση -με το κλάμα μωρού- έως τη θανή του με το αργό ηχητικό σβήσιμο), «Εγωφλαουτοεσυπιάνο» για φλάουτο και πιάνο/συνθεσάϊζερ (συναρπαστική εφαρμογή της πολυρυθμίας με ρυθμικές εναλλαγές ανά ένα ή δύο μέτρα. Το φλάουτο αποδίδει μία μελωδική γραμμή μεταξύ των μέτρων 10-41. Ακολούθως την επαναλαμβάνει αντιστρόφως με διαφορετικές ρυθμικές αξίες. Στο συνθεσάιζερ εφαρμόζονται βουστροφηδόν τα μελωδικά σχήματα του φλάουτου, ενώ στο τέλος εφαρμόζεται το εφέ παλινδρομήσεως τονικού ύψους), «Zoo» για ορχήστρα (συναρπαστική και πετυχημένη μεταφορά στο μουσικό κείμενο των άναρθρων κραυγών των ζώων μέσω μικρών μεταβαλλόμενων μοτίβων και με το κάθε μουσικό όργανο ν’ αντιστοιχεί σε διαφορετικό ζώο), «Παραλήρημα» θεατρική μουσική για φωνητικό και ενόργανο σύνολο σε κείμενο Μ. Βίτσα, «Καθημερινότητα» για τρομπόνι (ηχητικό ανάλογο –κατά τον συνθέτη- της καταγραφής της ζωής ενός Έλληνα μεσοαστού καταστηματάρχη), «Ψάχνοντας μία αυτόματη κιθάρα» για κιθάρα (τονισμένο και αφιερωμένο σε ένα βραδυκίνητο και αργόσχολο κιθαρίστα. Σαρκαστικό μουσικό σχόλιο για τα μαζικά φαινόμενα της ελληνικής επικράτειας, όπου άχρηστοι μουσικοί που αυτοδηλώνονται μουσικοί και κυκλοφορούν ανάμεσα μας με περισσή θρασύτητα, διδάσκοντας νέα παιδιά και αναπαράγοντας την αμάθεια και την ημιμάθεια), και τέλος τρία «Καβαφικά» έργα: α) «Φωνές» για υψίφωνο και φλάουτο (χρήση  συμβολιστικών παραφράσεων γνωστών παιδικών τραγουδιών σε συνδυασμό με το νοηματικό περιεχόμενο του ποιητικού κειμένου), β)  «Επιθυμίες» για φωνή και πιάνο (μελωδικά μορφώματα τα οποία λειτουργούν συμβολικά ως προς νοηματικό περιεχόμενο του κειμένου, ενώ η  ποικιλία του ρυθμού υποβοηθείται από την χρήση τρίηχων και πεντάηχων) και γ) «Ομνύει» για 4φωνη μεικτή χορωδία (αμφότερα σε ποίηση Κ. Καβάφη). Το 2008 και έως το 2011 διετέλεσε αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής του Δήμου Φερών.

Το 2009 συνέθεσε οκτώ έργα, κυρίως για πιάνο. Τα πλέον ενδιαφέροντα είναι : α) οι «Παραλλαγές σε θέμα του Δ. Δραγατάκη» για πιάνο. Αποτελείται από δώδεκα μέρη τα οποία αντιστοιχούν στους δώδεκα μήνες του έτους ενώ ο αριθμός των μέτρων τους ταυτίζεται με τις μέρες εκάστου μήνα. Επίσης μέσα από τον μουσικό συμβολισμό προβάλλονται τα χαρακτηριστικά του κάθε μήνα, και β) «Ηχοκύματα» για ορχήστρα το οποίο ερμηνεύτηκε από το ‘New Music Ensemble’ του Πανεπιστημίου Lakehead στο Οντάριο του Καναδά. Δεν υπολείπονται αξίας και τα έργα «Chesspiano» (ευφάνταστη ηχητική αποτύπωση παρτίδας σκακιού), «Octapus», «Σμήνος», «Λάχης» και «Μι» για πιάνο, «Ήχος της σιωπής» για φλάουτο και πιάνο (αφιερωμένο στη μνήμη του πατέρα του. Εφαρμογή νέου συστήματος ηχητικού υλικού με διαδοχική χρήση και με οποιαδήποτε σειρά όλων των φθόγγων). Το 2010 συνέθεσε το «Bussyde» για οποιοδήποτε όργανο (αφιερωμένο στον Debussy), to Κουιντέτο εγχόρδων, το «Δωδεκάφθογγο» και το «Barock»» για πιάνο και τις «10 Εντολές» για απαγγελία και πιάνο. Στην τελευταία διετία ασχολήθηκε με τη σύνθεση σκηνικής μουσικής για παραστάσεις της θεατρικής ομάδας «Διθύραμβος».

Δραστήριος και ακμαίος –ως συνθέτης, φλαουτίστας και μουσικοπαιδαγωγός- συνεχίζει την ακατάπαυστη προσφορά του σε πολλαπλά επίπεδα και μας υπόσχεται πολλά για το μέλλον.