Ο χαλκός και ο χρυσός του Κιλκίς. Απαντήσεις στις αντιρρήσεις των διαφωνούντων

Τα σημαντικότερα κριτήρια επιλογής ενός πλειοδότη θα είναι το επιστημονικά τεκμηριωμένο και τεχνικά υλοποιήσιμο ερευνητικό πρόγραμμα και η μέγιστη αξιοποίηση του κοιτάσματος με όρους βιώσιμης ανάπτυξης, δηλαδή με χρήση των βέλτιστων τεχνικών απόληψης και με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον.

Σύμφωνα με τους όρους κάθε διαγωνισμού προβλέπονται πολλές ασφαλιστικές δικλείδες τόσο για την οικονομική αφερεγγυότητα της εταιρίας που θα επιλεχθεί πλειοδοτώντας, όσο και για τη μη τήρηση των όρων της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ).

Στα οικονομικά οφέλη της πολιτείας και της τοπικής κοινωνίας περιλαμβάνονται:

Α. Ελάχιστο εγγυημένο ετήσιο μίσθωμα για την ερευνητική περίοδο.

Β. Ελάχιστο εγγυημένο ετήσιο μίσθωμα για την περίοδο εκμετάλλευσης, αναπροσαρμοζόμενο ανά διετία ή πενταετία.

Γ. Ετήσιο αναλογικό μίσθωμα επί της αξίας των πωλούμενων προϊόντων.

Δ. Φορολόγηση κατά 20% των κερδών της εταιρίας.

Ε. Το 20% του ετήσιου μισθώματος θα καταβάλλεται στον τοπικό Δήμο.

Αριθμός αυτών που θα προσληφθούν από την τοπική κοινωνία (εκτιμώ 100 στην έναρξη, 500 στην πλήρη ανάπτυξη). Βέβαια, καμία εταιρία δεν θα λύσει οριστικά το πρόβλημα της ανεργίας στην περιφέρεια Κιλκίς, θα το καταπολεμήσει όμως σημαντικά.

Δεν θα χαθεί καμία άλλη θέση εργασίας, απεναντίας όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις θα δημιουργηθούν επιπλέον τριπλάσιες έως τετραπλάσιες από παράλληλες υποστηρικτικές εργασίες.

Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της μονάδας (περίπου 30 χρόνια) το Ελληνικό δημόσιο θα εισπράξει τουλάχιστον 300 εκατ. €, με βάση τις ισχύουσες διεθνείς χρηματιστηριακές αξίες των μετάλλων χαλκού και χρυσού.

Επιπλέον, από τους μισθούς αυτών των εργαζόμενων η τοπική κοινωνία θα ωφεληθεί τουλάχιστον κατά 150 εκατ. €.

Στα αντισταθμιστικά οφέλη της τοπικής κοινωνίας της περιφέρειας Κιλκίς περιλαμβάνονται:

Α. Εκπαιδευτικές, πολιτιστικές ή αθλητικές δράσεις (π.χ. χορήγηση υποτροφιών, ενίσχυση πολιτιστικών και αθλητικών σωματείων, κατασκευή γηπέδων αθλοπαιδιών, παιδικών χαρών ή πάρκων κ.ά.).

Β. Αριθμός θέσεων απασχόλησης από την τοπική κοινωνία.

Γ. Πρόσθετες περιβαλλοντικές δαπάνες, εκτός των προβλεπόμενων στη ΜΠΕ (π.χ. διάνοιξη και χαλικόστρωση γεωργικών δρόμων, αναδασώσεις με διαδρόμους περιπάτου, κατασκευή προστατευτικών αγωγών ή υδατοδεξαμενών κ.ά.).

Είναι πολύ μειωτική για τους Έλληνες, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, η άποψη ότι: Η εξόρυξη χρυσού με τις εξαιρετικά βλαπτικές για το περιβάλλον συνέπειες είναι απόδειξη πνευματικής υστέρησης. Άραγε την ίδια άποψη είχαν και οι αρχαίοι πρόγονοί μας;

Επίσης, είναι πολύ μειωτικό για τους καταγόμενους από την περιφέρεια Κιλκίς ότι είναι ικανοί μόνο ως ανειδίκευτοι εργάτες. Γνωρίζω πως υπάρχουν ικανότατοι και διάσημοι Κιλκισιώτες επιστήμονες που διαπρέπουν τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδος.

Αν για οποιοδήποτε λόγο η εταιρία πτωχεύσει και αποχωρήσει θα εκπέσουν οι εγγυητικές επιστολές της όπως προβλέπεται στη σύμβαση. Εκτιμώ πως οι διεθνείς εξορυκτικές εταιρίες που θα ενδιαφερθούν θα είναι οικονομικά πολύ ισχυρές. Εξάλλου αυτό θα διαπιστωθεί από την επιτροπή αξιολόγησης του ΥΠΕΚΑ.

Δεν θα αφανιστεί καμία δασική έκταση. Μόνον θαμνώδεις, λιβαδικές και καλλιεργήσιμες εκτάσεις θα χρειαστεί να απαλλοτριωθούν. Με νόμιμες δικαστικές αποφάσεις αποζημίωσης η επιχείρηση θα αποκτήσει συγκεκριμένες εκτάσεις (εκτιμώ όχι περισσότερες από το 30% των 91 km²), μετά από λεπτομερείς ερευνητικές εργασίες, για την έναρξη των εργασιών της.

Έτσι, στην περίπτωση της αναγκαστικής μεταφοράς των κατοίκων ενός οικισμού αυτοί αποζημιώνονται νόμιμα με δυνατότητα απόκτησης νέων διαμερισμάτων όπως έχει συμβεί εξάλλου με τις απαλλοτριώσεις από τη ΔΕΗ οικισμών της Πτολεμαϊδος ή με τις πρόσφατες απαλλοτριώσεις ιδιοκτησιών στον τερματικό σταθμό του Μετρό Θεσ/νίκης στα όρια Καλαμαριάς-Πυλαίας.

Η κατασκευή της περιφερειακής οδού στη Θεσσαλονίκη συνάντησε σθεναρές αντιδράσεις από οικολογικές οργανώσεις, επειδή πραγματικά καταστράφηκε τμήμα του περιαστικού δάσους. Μπορεί να σκεφθεί κάποιος από μας τι θα συνέβαινε σήμερα αν δεν υπήρχε; Περιβαλλοντικές ευαισθησίες πρέπει να έχουμε όλοι, ταυτόχρονα όμως πρέπει να δίνουμε λύσεις που θα διευκολύνουν και βελτιώνουν τη ζωή μας. Για το συμφέρον λοιπόν τόσο της τοπικής κοινωνίας όσο και όλης της χώρας πρέπει να αναζητούνται λύσεις κοινά αποδεκτές.

Η προβλεπόμενη μέθοδος εξόρυξης (ανοικτή εκσκαφή) προκαλεί προσωρινή καταστροφή της θαμνώδους βλάστησης, δέσμευση των αναγκαίων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αποχωματώσεις και δημιουργία συνήθως χοανοειδών κρατήρων εξόρυξης. Όμως παράλληλα ή αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εξόρυξης και επεξεργασίας των κοιτασμάτων προβλέπεται αποκατάσταση με νέες φυτεύσεις και επιστροφή στο δημόσιο όλων των εκτάσεων που θα δεσμευθούν.

Η ρύπανση του εδάφους, των υδροφόρων οριζόντων και του αέρα θα είναι ελάχιστη και καθόλου επικίνδυνη για τους ζώντες οργανισμούς, σε αντίθεση με άλλες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που ρυπαίνουν περισσότερο και πολλές φορές ανεξέλεγκτα.

Οι βλαπτικές επιπτώσεις στις κοινωνίες και στο περιβάλλον από την εξορυκτική δραστηριότητα είναι ασήμαντες, όταν ακολουθούνται οι σύγχρονες μέθοδοι επεξεργασίας και απόληψης. Πολλές άλλες επιπτώσεις δεχόμαστε καθημερινά από άλλες πηγές, αλλά δεν διαμαρτυρόμαστε.

Μόλυνση των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων συμβαίνει τακτικότατα κατά τη λίπανση και τη χρήση φυτοφαρμάκων ή το ράντισμα των καλλιεργειών ποικίλων οπωροκηπευτικών, δημητριακών κ.ά.

Σήμερα λειτουργούν στους οικισμούς της περιφέρειας Κιλκίς, όπως και σε όλη την Ελλάδα, πολλές πρόχειρες σταβλικές εγκαταστάσεις κοντά σε κατοικημένες περιοχές.

Όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο παράλληλα με τις εξορυκτικές επιχειρήσεις λειτουργούν άλλες βιομηχανίες ή πραγματοποιούνται άλλες δραστηριότητες, επομένως θα υπάρχει αυτή η δυνατότητα και στην περιφέρεια Κιλκίς, χωρίς κανένα ουσιαστικό πρόβλημα. Επιπλέον, θα είναι δυνατό εκτός των φοιτητών και μαθητών, να γίνονται ενημερωτικές επισκέψεις τουριστών στις εγκαταστάσεις της εταιρίας.

Ας απαντήσει κάποιος ευθέως αν η εγκατάσταση δεκάδων βιομηχανιών στο Σταυροχώρι και στη Νέα Σάντα που δυνητικά μπορεί να επιβαρύνουν το περιβάλλον, ωφέλησε την περιφέρεια Κιλκίς και βελτίωσε το εισόδημα των εργαζόμενων κατοίκων ή όχι.

Επιθυμούμε βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου ή όχι; Να ακούσουμε εναλλακτικές προτάσεις, χωρίς όμως να αποκλείουμε τη λειτουργία και των εξορυκτικών μονάδων, διαφορετικά θα είναι αντισυνταγματική η θέση μας.

Γιατί τόσο εύκολα και κατηγορηματικά δηλώνεται από την άλλη πλευρά ότι θα μειωθεί η αξία της γης ή ότι τα παραγόμενα προϊόντα θα υστερούν ποιοτικά; Και η αξία της γης μπορεί να αυξηθεί και τα παραγόμενα προϊόντα να είναι εφάμιλλα ποιοτικά άλλων περιοχών.

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που μετά την εξόφληση ενός λατομείου ή ορυχείου ή μεταλλείου και την αποκατάστασή του, αισθητικά το αποτέλεσμα να είναι πολύ καλύτερο από πριν. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου το αποτέλεσμα είναι οικτρό. Στην περίπτωση αυτή φταίει κυρίως το Κράτος με τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του.

Δεν υπάρχει ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική καταστροφή. Σε βάθος χρόνου η φύση ισορροπεί τις πάμπολλες λειτουργίες της. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ανεξέλεγκτα και χωρίς επιστημονική δεοντολογία και σεβασμό προς το περιβάλλον, εκμεταλλευόμαστε τους πόρους.

Επειδή τα αποθέματα χαλκού και χρυσού, καθώς και άλλων μετάλλων, στην περιφέρεια Κιλκίς είναι μηδαμινά σε σχέση με τα παγκόσμια αποθέματα, να μην τα εξορύξουμε ποτέ. Δεν είναι ατυχές το επιχείρημα αυτό;

Δεν είναι μόνο η απώλεια εσόδων κάθε χρόνο από το λαθρεμπόριο καυσίμων (περίπου 1 δισεκ. €), από το παραεμπόριο κινέζικων προϊόντων (περίπου 5 δισεκ. €) και από τη φοροδιαφυγή (τουλάχιστον 30 δισεκ. €). Μπορώ να σας παραθέσω δεκάδες άλλες περιπτώσεις που το Ελληνικό Κράτος αδυνατεί να εισπράξει τους νόμιμους φόρους. Τι σημαίνει όμως η άποψη αυτή; Ότι αν τα κατάφερνε τέλεια δεν θα έπρεπε να αξιοποιήσει τον ορυκτό πλούτο του; Το επιχείρημα είναι πολύ άστοχο.

Ασφαλώς και πρέπει να επεκταθεί η ανακύκλωση διάφορων μεταλλικών αντικειμένων (π.χ. παλιών οχημάτων, οικιακών συσκευών, μεταλλικών φιαλών κ.ά.).

Παράλληλα, πρέπει να βελτιωθούν οι τεχνικές απόληψης μεγαλύτερων ποσοστών των μετάλλων από τα πετρώματα που τα φιλοξενούν.

Στη σύμβαση που θα υπογραφεί, αλλά και στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που θα συνταχθεί, προβλέπονται για κάθε στάδιο συγκεκριμένες δράσεις. Έτσι, για τη μονάδα εμπλουτισμού θα προβλέπεται η εξασφάλιση των αναγκαίων ποσοτήτων νερού από νέες γεωτρήσεις της εταιρίας.

Τα τέλματα θα κατασκευαστούν σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Ε.Ε. (που είναι αυστηρότερες των ΗΠΑ και Αυστραλίας). Ο πυθμένας τους θα στεγανοποιηθεί με λεπτόκοκκο αργιλούχο υλικό πάχους τουλάχιστον 50 cm ή με άλλο υλικό εξίσου ασφαλές.

Το μεγαλύτερο ποσοστό του νερού θα ανακυκλώνεται με μέριμνα να μην στεγνώνουν ποτέ τα δάπεδα των τελμάτων. Κατασκευαστικά ακόμη και σε περίπτωση υπερχείλισης υπάρχει ασφάλεια 100%, όπως επίσης και σε περίπτωση ισχυρού σεισμού μεγέθους μέχρι και 7,5 ρίχτερ. Να σημειωθεί πως στην ευρύτερη περιοχή δεν έχει σημειωθεί σεισμός μεγαλύτερος από 6,5 ρίχτερ.

Η προβλεπόμενη μέθοδος ακαριαίας τήξης (flash smelting) χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και θεωρείται η ασφαλέστερη και φιλικότερη στο περιβάλλον. Η χρήση των αναγκαίων χημικών ουσιών (π.χ. κυανιούχο νάτριο), για την επεξεργασία του λειοτριβημένου πετρώματος και η απόθεση των καταλοίπων, θα γίνεται επίσης σύμφωνα με τις αυστηρές προδιαγραφές της Ε.Ε.

Σήμερα, λειτουργούν περίπου 460 χρυσωρυχεία σε όλο τον κόσμο, το 80% των οποίων χρησιμοποιεί κυανιούχο νάτριο (NaCN). Από το σύνολο της παγκόσμιας πα­ραγωγής αυτού (1.300.000 τόνοι/έτος) το 13% χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία χρυσού και αργύρου. Το υπόλοιπο NaCN (87%) χρησιμοποιείται σε χημικές βιομηχα­νίες και σε επιμεταλλώσεις.

Η εταιρία δεν θα απορρίψει στα εξοφλημένα ορύγματα τα κατάλοιπα της επεξεργασίας.

Η επιβάρυνση από την ηχορύπανση, εξαιτίας της λειτουργίας των μηχανημάτων αλλά και των οχημάτων θα είναι ασήμαντη, αφού τα σημαντικότερα τμήματα της μονάδας που εκλύουν τέτοιους θορύβους θα κατασκευαστούν μακριά από οικισμούς.

Τα στερεά σωματίδια που δημιουργούνται κατά την επεξεργασία καθηλώνονται με ειδικά φίλτρα και δεν διαφεύγουν στην ατμόσφαιρα. Αυτό το θέμα τεχνολογικά είναι λυμένο εδώ και δεκαετίες. Επομένως δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος διαφυγής ακόμη και σωματιδίων που πιθανόν να περιέχουν ραδιενέργεια. Βέβαια για την ασφάλεια των εργαζόμενων θα υπάρχουν ειδικές συσκευές ελέγχου αυτής.

Η όξινη απορροή θα είναι πολύ περιορισμένη, αφού η επεξεργασία του εξορυσσόμενου πετρώματος (λειοτρίβηση και εμπλουτισμός) θα γίνεται σε στεγασμένους χώρους.

Ακόμη και στην περίπτωση που η εταιρία κατασκευάσει τη δική της μεταλλουργική μονάδα για την επεξεργασία του συμπυκνώματος υπάρχει μέθοδος που προβλέπει πλήρη κατακράτηση του εκλυόμενου διοξειδίου του θείου και παραγωγή θειικού οξέος από άλλη βιομηχανική μονάδα. Έτσι, η όξινη βροχή θα είναι πολύ περιορισμένη.

Μέχρι σήμερα υπήρξε επενδυτικό ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη περιοχή για άλλες δράσεις; Π.χ. οικοτουριστικές μονάδες, κτηνοτροφικές ή γεωργικές μονάδες;

Το ότι δεν ενδιαφέρθηκε ελληνική ή ξένη εταιρία για το ΔΜΧ του Σκρα-Πολυκάστρου δεν σημαίνει ότι εγκαταλείφθηκε από την Πολιτεία ο στόχος της για αξιοποίησή του. Θα επαναπροκηρύξει νέο διεθνή διαγωνισμό, αφού πρώτα ολοκληρώσει τις ελλιπείς έρευνες.

Εφόσον τηρούνται όλα τα μέτρα που προβλέπονται από τη σύμβαση, δεν θα υπάρξει καμία επίπτωση στην πρωτογενή και δευτερογενή γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή.

Το τοπίο σταδιακά θα αποκαθίσταται όπως θα προβλέπεται από τη ΜΠΕ.

Το πρότυπο ζωής που ακολουθεί η σημερινή ανθρωπότητα ίσως να μην είναι το σωστό. Να συμφωνήσω κι εγώ. Αλλά ποιες από τις σημερινές ανέσεις μας μπορούμε να στερηθούμε; Το αυτοκίνητο; την τηλεόραση; το κινητό τηλέφωνο;

Η σωστή εφαρμογή των μεθόδων κατεργασίας και γενικά η συνολική λειτουργία της μονάδας, μπορεί να ανατεθεί σε ανεξάρτητη επιτροπή ελέγχου που θα αποτελείται από εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας και από ειδικούς επιστήμονες.

Στον ευρύτερο χώρο της υπό εκμίσθωση περιοχής έχουν επισημανθεί αρχαίες εκμεταλλεύσεις χαλκού και χρυσού. Δυτικά της Βάθης και στη θέση Μεταλλείο του Δίβουνου εμφανίζονται αντίστοιχες σκουριές. Επίσης, παράδειγμα νεότερης εκμετάλλευσης χρυσού αποτελεί ο Γαλλικός ποταμός (αρχαία ονομασία Εχέδωρος, «ο έχων ή ο φέρων δώρα»). Η εκμετάλλευση έλαβε χώρα κατά μήκος των αποθέσεων του ποταμού, αλλά και παραποτάμων του και η συνολική παραγωγή από το 1953 έως το 1960 ανήλθε στα 1.355 kg.

Το παράδειγμα της Φιλανδίας: Το μεταλλείο χρυσού στα κεντρικά Laplands, μόλις 30 km ΒΑ του χωριού του Αϊ Βασίλη, καταστρέφει τμήμα παρθένου δάσους.

Η Αργεντινή κατάφερε μέσα από την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της να καλύψει το 50% του δημόσιου χρέους της. Μέσα σε πέντε χρόνια (2003-08) τα ενεργά ορυχεία της από 40 έφτασαν τα 403, καταγράφοντας αύξηση μεγαλύτερη από 1000%. Οι άμεσα εργαζόμενοι στον τομέα του ορυκτού πλούτου υπολογίζονται σε πάνω από 250 χιλιάδες, αριθμός που τριπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία. Μόνο η παραγωγή χαλκού, χρυσού και αργύρου αντιπροσωπεύει το 3,5% του ΑΕΠ της χώρας αυτής.

Πρέπει να γίνεται ορθολογική εκμετάλλευση. Αυτό σημαίνει πως η εξορυκτική δραστηριότητα πρέπει να είναι βιώσιμη. Ταυτόχρονα να σκεφτόμαστε και το μέλλον των παιδιών μας.

Η ομάδα εργασίας του ΥΠΕΚΑ πρέπει σύντομα να ολοκληρώσει την αξιολόγηση του οικονομικού και αποθεματικού δυναμικού των 128 Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων, καθώς και των Δημόσιων Λατομείων Βιομηχανικών Ορυκτών. Δεν πρέπει να απεμπολήσουμε, εκχωρήσουμε ή μεταβιβάσουμε κανένα από τα μεταλλευτικά δικαιώματα της χώρας, πριν ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες έρευνες.

Ανεπιφύλακτα είμαι υπέρ της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της πατρίδος μας. Εκείνο όμως που πρέπει να προσέξουν οι κυβερνώντες είναι το τίμημα και τα συνολικά οφέλη. Έχουν υπογραφεί στο παρελθόν λεόντειες συμβάσεις με υπερβολικά κέρδη των ιδιωτικών εταιριών. Σήμερα που η Ελλάδα βρίσκεται σε δεινή θέση, οι πιθανοί επενδυτές θα επιδιώξουν να αξιοποιήσουν τον ορυκτό πλούτο μας προσφέροντας ελάχιστα οικονομικά ανταλλάγματα και αποκτώντας υπερκέρδη. Οι κυβερνητικοί υπεύθυνοι ας προτάξουν λοιπόν το εθνικό συμφέρον.

Οι ανησυχίες και οι επιφυλάξεις αρκετών συμπολιτών μας είναι θεμιτές βλέποντας το αποτέλεσμα λειτουργίας τέτοιων μονάδων σε όλη τη χώρα. Υπάρχει όμως και έλλειψη ενημέρωσης και συνειδητή διαστρέβλωση ορισμένων ζητημάτων. Η πρότασή τους για παντελή απαγόρευση εξόρυξης και αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου είναι αντισυνταγματική. Λυπούμαι πολύ που υποστηρικτές αυτής της άποψης είναι και πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και μάλιστα γεωλόγοι ή μεταλλειολόγοι.

Δρ. Τσιραμπίδης Ανανίας, Ομότιμος Καθηγητής

Tηλ.: 2310/998504,  6972/503640 κιν., Φαξ: 2310/998469

E-mail: ananias@geo.auth.gr  Website: http://users.auth.gr/ananias

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ-ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ

Τομέας Ορυκτολογίας-Πετρολογίας-Κοιτασματολογίας, 541 24 Θεσσαλονίκη