Σάββατο 1 Αυγούστου 2015

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης, ο Διδυμοτειχίτης υμνογράφος του Παρακλητικού Κανόνα

Κείμενο του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτη)
Από την 1η Αυγούστου αρχίζει η νηστεία της Παναγίας, και τελειώνει τον 15Αύγουστο, όπου εορτάζουμε το γεγονός της Κοίμησης της Θεοτόκου, το οποίο θεωρείται και ¨ως το Πάσχα του καλοκαιριού¨. Καθ΄ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου στην Εκκλησία μας ψάλλεται η Μεγάλη και η Μικρή Παράκληση προς την Υπεραγία Θεοτόκο (οι Παρακλήσεις δεν ψάλλονται μόνο κατά τους εσπερινούς των Σαββάτων και της Εορτής της Μεταμορφώσεως του Κυρίου).



Η Μικρή Παράκληση είναι έργο ενός μοναχού υμνογράφου ο οποίος ονομάζονταν ή Θεοστήρικτος ή Θεοφάνης. Η Μεγάλη Παράκληση είναι έργο του Αυτοκράτορα της Ρωμανίας (Βυζαντίου), Θεοδώρου Β΄ Δούκα Λάσκαρη, ο οποίος είναι υιός και διάδοχος του Διδυμοτειχίτη Αγίου Ιωάννου Γ΄ Δούκα Βατάτζη του Ελεήμονος. Η μητέρα του Βασίλισσα Ειρήνη ήταν κόρη του Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρη, ο οποίος απεβίωσε το 1222 τη χρονιά δηλαδή που γεννήθηκε ο μικρός Θεόδωρος, και για το λόγο αυτό ονομάστηκε Θεόδωρος Λάσκαρης και όχι Βατάτζης, από τον πατέρα του κράτησε μόνο το επίθετο Δούκας.
Θα πρέπει λοιπόν ως Διδυμοτειχίτες να γνωρίζουμε ότι ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας είναι δημιούργημα ενός αυτοκράτορα της Ρωμανίας (Βυζαντίου) ο οποίος έλκει την καταγωγή του εκ πατρός από την πόλη μας. Ο Θεόδωρος κατά την διάρκεια της βασιλείας του επισκέφτηκε το Διδυμότειχο και το χρησιμοποίησε ως κάστρο για τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις. Θα πρέπει να επισημάνουμε επίσης ότι, ο Ιωάννης Βατάτζης και ο Θεόδωρος Λάσκαρης ήταν αυτοί που απελευθέρωσαν την περιοχή του Διδυμοτείχου από του Φράγκους και τους Βουλγάρους και επισκεύασαν τις μεγάλες ζημιές που είχε υποστεί το κάστρο του Διδυμοτείχου.
Ο Θεόδωρος δεν ήταν μόνο ένας ικανός διάδοχος με στρατιωτικές αρετές, ο πατέρας του ο Ιωάννης Βατάτζης, (επί της εποχής του οποίου υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη της παιδείας) φρόντισε να μορφώσει τον υιό και διάδοχό του δίπλα σε εξαιρετικούς διδασκάλους. Ο ομότιμος καθηγητής της Εκκλησιαστικής Γραμματολογίας-Πατρολογίας και Ερμηνείας Πατερικών Κειμένων της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κος Χρήστος Κρικώνης (τον οποίο είχαμε την τιμή να τον υποδεχθούμε στο Διδυμότειχο ως ομιλητή στα ¨Βατάτζεια 2014¨ τα οποία ήταν αφιερωμένα στον Θεόδωρο Λάσκαρη), στο βιβλίο που έγραψε για το Θεόδωρο Λάσκαρη αναφέρει για την ανατροφή του τα εξής : «Εις εν τοιούτον περιβάλλον εγεννήθη, ανετράφη και εξεπαιδεύθη ο αυτοκράτωρ Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης, ο οποίος, επηρεασμένος από τα ιδέας του διδασκάλου του Νικηφόρου Βλεμμύδου, προσεπάθησε να ενσαρκώσει τον ιδανικόν βασιλέα, ως τούτον ωραματίσθη ο διδασκαλός του, συνδυάσας την κρατικήν εξουσίαν και την φιλοσοφικήν παιδείαν». Και σε άλλο σημείο του βιβλίου αναφέρει : «Ο Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης δύναται, κατά την γνώμη μας, να θεωρηθεί ως σπάνια προσωπικότης, η οποία διεκρίθη παραλλήλως προς την φιλοσοφικήν παιδείαν και δια την θεολογικήν συγκροτησίν της. Διαθέτων ευρείαν γνώσιν εις φιλοσοφικά και θεολογικά θέματα, ως και εις τας μαθηματικάς και τας φυσικάς επιστήμας, επεδόθη εις την συγγραφήν και παρουσίασε αξιόλογα έργα, τα οποία αποκείμενα μέχρι πρότινος εις τας βιβλιοθήκας, ανέμενον τους ερευνητάς δια να τα φέρουν εις φως.»
Όσον αφορά τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα ο κος καθηγητής αναφέρει τα παρακάτω : «Από τα κάλλιστα δημιουργήματα της εκκλησιαστικής υμνογραφίας είναι ο Μέγας Παρακλητικός κανών εις την υπεραγίαν Θεοτόκον, του οποίου οι στίχοι και η μελωδία συγκινούν και κατανύσσουν τας καρδίας των ευλαβών Χριστιανών εις όλας τας ορθοδόξους χώρας επί αιώνας και μέχρι σήμερον εις αμείωτον βαθμόν. Ο Μέγας ούτος Παρακλητικός Κανών είναι συντεθειμένοςαπό έναν άνθρωπον με βαθύτατην ευσέβειαν και πολύ πονεμένον.»
Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι ο Θεόδωρος εκοιμήθη σε ηλικία 36 ετών (1222-1258) υποφέροντας από επιληψία, μια ασθένεια η οποία ήταν και η αιτία θανάτου του πατέρα του, μόνο που στον Ιωάννη Βατάτζη εκδηλώθηκε σε μεγάλη ηλικία. Είναι πάντως εκπληκτικό το γεγονός πως μπόρεσε να αφήσει ένα τόσο μεγάλο συγγραφικό έργο ενώ έπασχε από μικρό παιδί. Προς το τέλος της ζωής του αισθανόμενος το μοιραίο «έλαβε τον όρκον του μοναχού με το ίδιον όνομα Θεόδωρος». Εκοιμήθη στα τέλη του Αυγούστου το 1258, το μήνα δηλαδή της Παναγίας την οποία τόσο πολύ ευλαβούνταν και υπεραγαπούσε.
Νομίζω ότι για όλους εμάς τους Διδυμοτειχίτες που γνωρίζουμε για την καταγωγή και για το υμνολογικό έργο του Θεοδώρου Β΄ Δούκα Λάσκαρη, η συμμετοχή μας στις Παρακλήσεις του 15Αυγούστου θα έχει μία ιδιαίτερη σημασία, και καλό είναι να τον θυμόμαστε και να τον μνημονεύουμε ως έναν μεγάλο αυτοκράτορα, υμνογράφο και άνθρωπο των γραμμάτων που έλκει την καταγωγή του από το Διδυμότειχο.
Καλή Παναγία σε όλους !!!


Δεν υπάρχουν σχόλια: